Nu dat kunstmatige intelligentie steeds intelligenter wordt, is de vraag of naast computerspellen spelen, de rechter kunnen vervangen. Er zijn landen die de test heel ver nemen, want de Baltische staat van Estland doet serieuze experimenten met een robotrechter. De brein achter experiment is 28-jarige Ott Velsberg. Hij is bezig met promoveren aan de Zweedse Umeå Universiteit en heeft de opdracht van de Estlandse overheid gekregen kunstmatige intelligentie te onderzoeken. De Estlandse overheid wil dit gebruiken om efficiënter de burgers te kunnen helpen.
Boerenvoorbeel
Om een voorbeeld te noemen; boeren die hun hooivelden hooien, krijgen een subsidie van de overheid. Normaal zouden inspecteurs eerst alle velden langsgaan om te kijken of de boer recht op de subsidie heeft. Nu worden satellietbeelden door een machine geanalyseerd en op basis daarvan worden de subsidies uitgekeerd. Het is niet perfect en een inspecteur moet soms nog steeds naar het veld gaan om alles na te kijken.
Maar in alle andere gevallen hoeft de inspecteur de deur niet uit. Daardoor kunnen inspecteurs op andere overtredingen focussen. Het meest ambitieuze project tot nu toe is van het Estlandse Ministerie van Justitie. De opdracht aan Velsberg is om een robotrechter te maken om kleine claims (tot € 7,000) te beslechten. Zo hopen ze het overbeladen rechtssysteem een beetje te ontlasten.
Start van de revolutie
Het project staat nog in kinderschoenen. Het idee is om beide partijen alle relevante documenten te laten uploaden en de robotrechter maakt op basis daarvan een beslissing. Zijn beide partijen tevreden, dan is het klaar. Is een partij het er niet mee eens (of beide) dan kan een menselijke rechter er nog steeds naar kijken. Veel van de details moeten natuurlijk nog worden uitgewerkt. Het systeem zal nog aan de terugkoppelingen van rechters en advocaten worden aangepast.
Estland is niet het eerste land dat met kunstmatige intelligentie experimenteert. Het is wel het eerste land dat de robotrechter het recht geeft finale beslissingen te nemen. In Amerika gebruiken ze de robotrechter om de menselijke rechter te ondersteunen. In het verenigd Koninkrijk gebruiken ze een kunstmatig intelligente chatbot om boetes te betwisten.
Estland als voorloper
Experimenteren met een robotrechter is in een land als Estland voor de hand liggender dan in andere landen. Met een bevolking van 1.3 miljoen is het land vrij klein. Meeste gebruiken al online system, zoals digitaal belastingaangifte doen en online hun stem uitbrengen. Hierdoor zijn overheidssystemen al digitaal en bijna twee derden van de populatie heeft al gebruik van online formulieren.
Simpele taken voor de computer
Kunstmatige intelligentie zal dus zeker in een land als Estland werken en het idee is om simpele zaken die veel tijd in beslag nemen door de robotrechter te laten beslechten. De moeilijkere zaken worden natuurlijk door een menselijke rechter beslecht. Het moet de werklast van de rechterlijke macht verlichten. Recht spreken en recht doen blijft toch vooral mensenwerk. Dat zal nooit veranderen.